13 October 2012

ტიფონი

ტიფონი  გეას და ტარტაროსის უმცროსი ვაჟია, პითონის და ექიდნეს ძმა. ბერძნული მითოლოგია
 არ აძლევდა გეას მოსვენებას თავისი შვილების ტიტანების და გიგანტების ბედი (ისინი დამარცხდნენ ოლიმპიელ ღმერთებთან ბრძოლაში).. მაშინ გეამ ტარტაროსთან კავშირით წარმოშვა საშინელი ტიფონი.

სხვა ვერსიის მიხედვით ტიფონი შვა ჰერამ, მიწაზე ხელის დაკვრით,  როდესაც მან სამაგიეროს გადახდა გადაწყვიტა ზევსისთვის, რომელმაც დამოუკიდებლად შვა ათენა. ჰერამ მისცა ტიფონი აღსაზრდელად პითონს, ურჩხულს, რომელიც დელფოში ღმერთების სამლოცველოებს იცავდა.


ტიფონს ჰქონდა ასობით გველის თავი და თვითოეულიდან ცეცხლს აფრქვევდა. ტიფონს შეეძლო სხვადასხვა  თავიდან მრავალგვარი ხმის გამოცემა. მაგალითად ღმერთის ღაღადების, ძაღლის ყეფის, ლომის ღრიალის, გველის სისინის და სხვა.
ტიფონი იყო ყველა მთაზე მაღალი, თავით ის ვარსკვლავებს წვდებოდა, ერთი ხელით ეხებოდა დასავლეთს, მეორით კი აღმოსავლეთს. თითების მაგვირად მას ასი დრაკონის თავი ჰქონდა. წელს ქვემოთ კი ათასობით ერთმანეთში გადახლართული გველები იკლაკნებოდნენ. უზარმაზარი ადამიანის მსგავსი ზედა ტანი დაფარული ქჰონდა ბუმბულით. მას გამოსახავდნენ წვერით და ბანჯგვლებით. დრაკონის თავსები ხან ღმერთების ენაზე იწყევლებოდნენ, ღრიალებდნენ  ყეფდნენ ხანაც ღმუოდნენ.

ტიფონმა და ექიდნემ წარმოშვეს მრავალი საშინელი არსება: ლერნეს  ჰიდრა, ორთავიანი ქოფაკი ორთროსი, ქიმერები, ჯოჯოხეთის ძაღლი - კერბერი (ცერბერი), ნემეის ლომი, პრომეთეს მძიძგნელი არწივი, თებეს სფინქსი და სხვა საშინელი ურჩხულები.

ტიფონი ერთხელ ზევსსაც კი შეებრძოლა, მაგრამ დამარცხდადა ტარტაროსში იქნა ჩაგდებული.


ჰომეროსის მიხედვით ტიფონი მცირე აზიაში ცხოვრობდა, მიწისქვეშეთში, სადაც იგი ზევსმა მეხის დარტყმით ჩააგდო.

ტიფონს კავკასიასთანაც აკავშირებენ. ერთი მითის მიხედვით მას ზევსმა მეხი კავკასიის მთებში დასცა და მისი თავიდან გამოდენილი ცხელი სისხლისაგან წარმოიშვნენ ოქროს საწმისის მცველი დრაკონები.

გვიანდელი მითები გვიამბობენ, რომ ოლიმპიელმა ღმერთებმა ვერ გაუძლეს ტიფონის თავდასხმებს და ეგვიპტეში გაიხიზნენ. აქ ისინი სხვადასხვა ცხოველებად იქცნენ, რომ ტიფონს ვერ მიეგნო: აპოლონი - ქორად, ჰერმესი - იბისად, არესი - თევზად, დიონისე - თხად, ჰეფესტო - ხარად.  ერთ ერთი შეჭიდების დროს ტიფონმა დაამაცხა თვით ზევსი, კიდურებიდან ძარღვები ამოაცალა და სიკვდილის პირას მიგდებული კილიკიის ერთ-ერთ გამოქვაბულში ჩაამწყვდია.
ჰერმესმა და პანმა ტიფონს მოპარეს ზევსის ძარღვები, კვლავ ჩაუგდეს თავიანთ ბრძანებელს და ტიფონთან საბრძოლველად განაწყვეს. ზევსმა ხელახლა შეუტია ტიფონს და დაამარცხა.

ერთ ერთი ვერსიით, ზევსმა დამაცხებულ ტიფონს ზევიდან ეტნის მთა დაადგა. ტიფონი წევს ეტნის მთის ფსკერზე, დროდადრო აფრქვევს და არყევს დედამიწას. ამის შედეგად ეტნიდან იფრქვევა ცეცხლი, ქვები და კვამლი; ზოგჯერ ტიფონი დედამიწაზედაც ამოდის ხოლმე რომელიმე ვულკანის კრატერიდან.  მითში ასახულია ძველი ბერძნების წარმოდგენა ვულკანებზე.

No comments:

Post a Comment